Kaapverdische uitvaart
De Kaapverdianen geloven in een leven na de dood en omdat hun geloof doortrokken is van traditionele, mystieke en magische elementen, waarin geesten een belangrijke rol spelen, hechten Kaapverdianen veel waarde aan het uitvoeren van de juiste rituelen rond de overledene. Dit maakt de Kaapverdische uitvaart erg bijzonder en intiem.
Kaapverdianen in Nederland
Het overgrote deel van de Kaapverdianen is woonachtig in Rotterdam (minimaal 15.000) en omstreken. Kleinere gemeenschappen van Kaapverdianen zijn te vinden in Amsterdam, Zaanstad en Delfzijl.
Lid van 2 geloofsbewegingen
Kaapverdianen zijn overwegend rooms-katholiek, een godsdienst die zich in de tijd van de koloniale overheersing door Portugal op de Kaapverdische eilanden verspreidde. Bij de overgang naar het katholieke geloof hebben de Kaapverdianen vastgehouden aan magische en mystieke elementen uit hun traditionele Afrikaanse geloof. En dat is ook tegenwoordig nog zo.
Dat is waarschijnlijk ook de reden waarom 2 andere geloofsbewegingen relatief veel aanhang vinden onder de Kaapverdianen, te weten de Racionalismo Cristão, die teruggaat op oude Afrikaanse spirituele gebruiken en de uit Brazilië afkomstige Igreja Universal do Reino de Deus, die gebedsgenezing biedt. Kaapverdianen zien er geen probleem in tegelijkertijd lid te zijn van een Rooms-katholieke parochie en een andere geloofsbeweging.
De Kaapverdische uitvaart: een afscheid in grote getale
De Kaapverdianen beschouwen doodgaan als een belangrijke gebeurtenis voor de hele gemeenschap. Een stervende dient zoveel mogelijk familie, vrienden en buurtgenoten om zich heen te hebben. Voor de Kaapverdische uitvaart meldt zich nagenoeg de hele gemeenschap, niet alleen uit Nederland maar, indien mogelijk, ook uit Kaapverdië en andere landen, zoals Portugal. Leden van de Racionalismo Cristão ervaren dat geesten van overledenen tijdens speciale diensten kunnen terugkeren om de gemeenschap via een medium toe te spreken. Veel nabestaanden vinden troost en genezing in dit contact.
Samen 8 avonden bidden
Zoals gezegd is het bij Kaapverdianen gebruikelijk dat zoveel mogelijk mensen bij een stervende op bezoek komen. Als het einde nadert krijgt de stervende door een katholieke priester het sacrament der zieken uitgereikt. Als de persoon gestorven is, komen opnieuw veel mensen naar het huis van de overledene. Naaste buren en familie nemen de directe nabestaanden zoveel mogelijk uit handen. In het huis wordt een huisaltaar opgericht. Men spreidt een doek en plaatst daarop kaarsen, een kruisbeeld en een portret van de overledene. Gedurende 8 dagen wordt er iedere avond gebeden. De overledene wordt meestal overgebracht naar een rouwcentrum, waar de verzorging plaatsvindt.
Periode van diepe rouw: waarom moest je weggaan?
Daar vindt ook het rouwbezoek plaats, waar opnieuw vele, soms honderden mensen aan deelnemen. Dit rouwbezoek is vaak een zeer emotionele aangelegenheid. Men huilt hardop en langzamerhand gaat dit huilen over in een soort aanhoudende jammerklacht: "waarom moest je weggaan? Hoe moet het nu verder met ons?" Vaak vraagt men de overledene boodschappen over te brengen aan mensen die langer geleden zijn overleden.
Een Rooms-katholieke uitvaart
De uitvaartdienst verloopt volgens de gebruiken van de Katholieke Kerk. In de Kaapverdische parochie in Rotterdam wordt de dienst in de eigen taal gehouden. Muziek is erg belangrijk. Er worden traditionele liederen, ‘morna’s’, ten gehore gebracht, zoals ‘Hora di bai’; het uur van afscheid.
Wijwater en het ‘Onze Vader’
De Kaapverdianen laten zich vrijwel altijd begraven, bij voorkeur op een rooms-katholieke begraafplaats. In een lange stoet begeleiden de aanwezigen de kist naar de begraafplaats. Soms zijn er muzikanten bij aanwezig, die ook hier weer morna’s laten klinken. De priester verricht een aantal rituele handelingen, zoals in de Rooms-Katholieke Kerk gebruikelijk: hij zegent onder andere de kist met wijwater, maakt een kruis boven het graf met een kruisbeeld en bidt aan het einde samen met alle aanwezigen het ‘Onze Vader’.
Er zijn toespraken waarin de gestorvene wordt geëerd. Als de kist in het graf zakt, laten de aanwezige hun emoties de vrije loop. Na afloop keert iedereen terug naar het huis van de overledene of een wijkcentrum om er te eten en te drinken.
Herdenken tot lang na de uitvaart
In de kerk worden 4 missen ter nagedachtenis opgedragen: de 1e op de 7e dag, de 2e na een maand, de 3e na 6 maanden en de 4e na 1 jaar.